VÌ SAO KHÔNG NÊN SỬ DỤNG PHÂN BÓN HÓA HỌC TRONG CANH TÁC CÂY TRỒNG

Trong sản xuất nông nghiệp hiện nay, phân bón hóa học đã trở thành một phần không thể thiếu. Từ lúa, bắp, rau màu cho đến cây ăn trái, hầu hết bà con đều quen thuộc với các loại phân như urê, DAP, NPK, kali, SA… vì hiệu quả thấy rõ: bón vào là cây xanh tốt, ra hoa, kết trái nhanh.

Tuy nhiên, đằng sau hiệu quả tức thời đó là những hệ lụy âm thầm nhưng nghiêm trọng cho đất, nước, cây trồng và cả sức khỏe con người. Nhiều vùng đất trồng lâu năm đã chai cứng, năng suất giảm dần, cây trồng dễ bệnh, chất lượng nông sản kém — tất cả đều có nguyên nhân chung là lạm dụng phân bón hóa học.

PHÂN BÓN HÓA HỌC LÀ GÌ?

Phân bón hóa học (hay còn gọi là phân vô cơ) là loại phân được sản xuất bằng con đường công nghiệp, chứa một hoặc nhiều nguyên tố dinh dưỡng ở dạng khoáng, giúp cây hấp thu nhanh.

Các nhóm chính gồm:

Phân đạm (N): như urê, amoni sunfat (SA), amoni clorua… giúp cây ra lá, phát triển thân cành.
Phân lân (P): như DAP, super lân, lân nung chảy… giúp kích rễ, thúc hoa, tăng đậu trái.
Phân kali (K): như KCl, K2SO4… giúp cứng cây, dày lá, nâng cao phẩm chất nông sản.
Ngoài ra còn có phân hỗn hợp (NPK) kết hợp nhiều nguyên tố trong cùng sản phẩm.

Nhờ đặc điểm tan nhanh – hiệu quả nhanh, phân hóa học rất được ưa chuộng. Nhưng cũng chính vì “nhanh” mà khi dùng sai cách hoặc quá liều, nó gây ra nhiều hậu quả lâu dài.

LÝ DO KHÔNG NÊN LẠM DỤNG PHÂN BÓN HÓA HỌC

GÂY THOÁI HÓA ĐẤT – ĐẤT “CHẾT”, CÂY KHÓ SỐNG

Phân hóa học khi bón liên tục nhiều năm sẽ làm thay đổi cấu trúc đất. Các tinh thể muối khoáng tan nhanh khiến đất bị nén chặt, chai cứng, kém tơi xốp.

Khi đó:

Độ pH đất giảm dần, đất chua, vi sinh vật có ích bị tiêu diệt.
Rễ cây thiếu oxy, sinh trưởng kém, dễ bị nghẹt rễ và thối rễ.
Mưa xuống dễ rửa trôi dinh dưỡng, còn nắng thì đất nứt nẻ, bốc hơi phân nhanh.

Đất mất đi lớp hữu cơ tự nhiên, không còn khả năng “giữ phân – giữ nước”, khiến cây càng phụ thuộc vào phân bón hóa học. Đây là vòng luẩn quẩn khiến năng suất giảm, chi phí lại tăng.

MẤT CÂN BẰNG DINH DƯỠNG – CÂY DỄ YẾU VÀ MẮC BỆNH

Phân hóa học thường chỉ chứa 1–3 nguyên tố đa lượng (N, P, K), trong khi cây trồng cần hơn 16 nguyên tố để sinh trưởng khỏe mạnh.

Khi bón mãi các loại phân NPK thông thường mà không bổ sung trung lượng (Ca, Mg, S) và vi lượng (Zn, Cu, Fe, B, Mn, Mo…), đất sẽ bị lệch dinh dưỡng, còn cây thì:

Xanh nhanh nhưng thân yếu, lá mỏng, mô mềm, dễ nhiễm nấm khuẩn.
Hoa, trái dễ rụng, đậu trái thấp, phẩm chất kém.
Dễ xuất hiện các biểu hiện thiếu vi lượng như vàng lá, khô mép, biến dạng trái.

Một ví dụ điển hình là bón thừa đạm urê cho cây ăn trái: cây sẽ xanh mướt, nhưng khi vào giai đoạn ra hoa – đậu trái lại khó “chuyển pha”, dễ rụng nụ, rụng bông và phát sinh bệnh thán thư, xì mủ.

ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG NÔNG SẢN

Khi cây hấp thu quá nhiều dinh dưỡng hóa học, đặc biệt là nitrat (NO₃⁻), phần tồn dư sẽ tích tụ trong mô thực vật. Rau quả chứa hàm lượng nitrat cao có thể chuyển hóa thành nitrit (NO₂⁻) — chất độc hại với gan, thận và hệ tiêu hóa con người.

Ngoài ra:

Rau củ bón nhiều đạm thường mềm, nhiều nước, nhanh hư và khó bảo quản.
Trái cây dễ bị nứt, vỏ mỏng, vị nhạt, màu sắc không tự nhiên.
Lúa bón dư phân hóa học có thể giảm độ cứng hạt, gạo nhanh khô và dễ gãy.

Ngược lại, nông sản được canh tác bằng nền hữu cơ – vi sinh thường có vị đậm, bảo quản lâu và an toàn hơn cho sức khỏe.

GÂY Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC VÀ MÔI TRƯỜNG

Một phần lớn lượng phân hóa học bón ra không được cây hấp thu, mà bị rửa trôi hoặc bay hơi.

Hậu quả:

Phân chứa nitơ bị rửa xuống ao, hồ, sông suối, gây hiện tượng phú dưỡng nước, làm tảo phát triển mạnh, cá chết, mất cân bằng sinh thái.
Phân bay hơi dưới dạng khí N₂O (nitrous oxide) là khí nhà kính mạnh gấp 300 lần CO₂, góp phần gây biến đổi khí hậu.
Nguồn nước ngầm ở vùng nông nghiệp thâm canh cũng dễ bị nhiễm nitrat, ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng.

CÂY DỄ BỆNH, SỨC ĐỀ KHÁNG KÉM

Cây được bón phân hóa học nhiều, đặc biệt là đạm, sẽ phát triển nhanh nhưng “yếu sức đề kháng”.

Thân, lá mềm, mô tế bào lỏng lẻo → nấm bệnh dễ xâm nhập.
Cây mất cân đối sinh trưởng → dễ bị bệnh cháy lá, thối rễ, xì mủ, rụng trái.
Rễ bị “cháy” do muối phân cao, vi sinh vật đất bị tiêu diệt, khiến cây không hấp thu được các chất trung – vi lượng tự nhiên.

Khi cây yếu, nông dân lại phải dùng nhiều thuốc bảo vệ thực vật hơn. Hệ quả là chi phí tăng, môi trường ô nhiễm, và đất ngày càng “vô sinh”.

TĂNG CHI PHÍ LÂU DÀI, GIẢM HIỆU QUẢ CANH TÁC

Phân hóa học cho hiệu quả nhanh, nhưng hiệu suất hấp thu của cây thực tế chỉ đạt 40–60%.
Phần còn lại bị rửa trôi, bốc hơi hoặc bị cố định trong đất.

Khi đất yếu dần, bà con phải:

Bón nhiều hơn để cây vẫn cho năng suất cũ,
Phun thêm thuốc phòng bệnh,
Dùng chất kích thích ra hoa – đậu trái,

→ Tất cả làm chi phí tăng, lợi nhuận giảm, trong khi độ màu mỡ của đất ngày càng cạn kiệt.

ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỨC KHỎE CON NGƯỜI

Phân hóa học dạng hạt hoặc bột mịn dễ gây kích ứng da, mắt, hệ hô hấp cho người trực tiếp sử dụng nếu không mang bảo hộ.

Hơn nữa, việc ăn phải nông sản chứa dư lượng nitrat, kim loại nặng (Cd, Pb…) từ phân – thuốc hóa học sẽ gây tích lũy độc tố lâu dài, ảnh hưởng đến gan, thận và hệ thần kinh.

Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến nông sản Việt khó đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, đặc biệt là các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Trung Quốc.

LÀM MẤT CÂN BẰNG SINH THÁI – GIẢM ĐA DẠNG SINH HỌC

Trong đất có hàng tỷ vi sinh vật có ích như vi khuẩn cố định đạm, nấm cộng sinh rễ (mycorrhiza), xạ khuẩn phân giải hữu cơ…
Khi bón phân hóa học nhiều, đặc biệt là phân chứa clo, amoni, chúng bị tiêu diệt, khiến:

Môi trường đất nghèo vi sinh, mất hệ thống tự điều hòa.
Giun đất, côn trùng có ích biến mất.
Đất dần trở thành “vật giá thể” vô sinh, phải dựa hoàn toàn vào phân bón và thuốc.

Khi mất đa dạng sinh học, hệ sinh thái canh tác trở nên mong manh, dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu và dịch hại bùng phát.

LÀM SAO ĐỂ GIẢM PHỤ THUỘC PHÂN HÓA HỌC?

KẾT HỢP PHÂN HỮU CƠ, VI SINH

Dùng phân chuồng hoai, phân compost, phân hữu cơ vi sinh giúp cải tạo đất, tăng độ phì, phục hồi hệ vi sinh vật.
Phân hữu cơ giữ nước và dinh dưỡng tốt hơn, giúp giảm lượng phân vô cơ cần bón.

BỔ SUNG TRUNG – VI LƯỢNG

Các nguyên tố như canxi (Ca), magiê (Mg), lưu huỳnh (S) giúp cân bằng pH, tăng cứng cây, cải thiện hấp thu NPK.
Vi lượng (Zn, Cu, Fe, B, Mn, Mo) giúp cây tổng hợp enzyme, diệp lục, tăng sức đề kháng.
Bổ sung qua đường đất hoặc phun qua lá định kỳ để cây phát triển ổn định và khỏe mạnh hơn.

Khi đất khỏe – cây khỏe, bà con sẽ giảm chi phí, tăng lợi nhuận và duy trì được giá trị canh tác lâu dài.

Thiên Nông 689 xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý bà con đã luôn tin tưởng và đồng hành trong suốt thời gian qua.
Mỗi vườn sầu riêng đều có điều kiện đất đai, thời tiết và cách chăm sóc khác nhau, vì vậy để đạt hiệu quả cao nhất, bà con nên liên hệ trực tiếp với đội ngũ kỹ thuật Thiên Nông 689 để được hướng dẫn cụ thể, đúng tình trạng của vườn mình.

THIÊN NÔNG 689 HỖ TRỢ KỸ THUẬT MIỄN PHÍ TOÀN QUỐC

Mọi thắc mắc, bà con vui lòng liên hệ:

☎️ 0785.888.689
🅾️ YouTube: THIÊN NÔNG 689
📮 Email: kythuatthiennong689@gmail.com
🌐 Website: https://thiennong689.com.vn/
🎶 Tiktok: @ctycpxnkthiennong689

THIÊN NÔNG 689 TẬN TÂM – CHẤT LƯỢNG