Trong thực tế sản xuất, rất nhiều nhà vườn gặp một tình huống khá oái oăm: dù đã tuân thủ đầy đủ quy trình kỹ thuật, bón phân cân đối, phun xịt đúng lịch, dùng đúng loại phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, nhưng vẫn có vài cây sầu riêng trong vườn bung đọt yếu, đọt mới vàng, lá không xanh, hoặc lá già rất chậm. Điều này gây hoang mang vì nhà vườn thường nghĩ rằng “làm đúng hết rồi thì làm sao còn bị?”. Tuy nhiên, về mặt sinh lý – sinh hóa của cây, việc xuất hiện các cây yếu lẻ tẻ là điều hoàn toàn bình thường, và có nhiều nguyên nhân thuộc về cấu trúc rễ, đặc điểm đất, vi sinh vật gây bệnh, yếu tố thời tiết và khả năng hấp thu dinh dưỡng của từng cây riêng biệt.
Hôm nay, mời quý nhà vườn cùng Thiên Nông 689 tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này nhé.
Bộ rễ bị tổn thương hoặc đang phục hồi nên hấp thu dinh dưỡng không đồng đều
Dù nhà vườn chăm sóc đồng loạt, nhưng mỗi cây có tình trạng bộ rễ khác nhau. Những cây từng bị ngập úng, nghẹt rễ, bị tuyến trùng, bị nấm Phytophthora gây thối rễ hoặc từng bị xới gốc mạnh đều có hệ rễ tơ yếu. Các rễ tơ là nơi xảy ra quá trình hấp thu khoáng và vận chuyển ion, vì vậy chỉ cần rễ tơ bị teo, bị chai hoặc bị mất lông hút thì khả năng hút phân bón sẽ giảm mạnh.
Điều quan trọng là tình trạng tổn thương rễ không phải lúc nào cũng nhìn thấy được từ bên ngoài. Nhiều vườn có lớp đất mặt khô ráo nhưng bên dưới lại bí khí, ngộp nước, làm rễ tơ chết âm thầm. Một số cây từng gánh trái quá sức năm trước cũng sẽ có rễ yếu hơn.
Khi bộ rễ yếu, phân bón có đầy đủ vẫn không phát huy. Đọt non không nhận đủ N, Mg, S và các vi lượng nên vàng, lá mỏng, chậm lớn, chậm già. Trong khi đó, những cây bên cạnh có hệ rễ khỏe sẽ hấp thu tốt và ra đọt xanh rực.
Nói cách khác, rễ yếu – yếu ở từng cây – chính là nguyên nhân hàng đầu gây vàng đọt lẻ tẻ trong vườn.
Đất không đồng nhất trong vườn: pH, độ thoát nước, mặn – phèn cục bộ, tầng canh tác bị nén
Trong bất kỳ vườn sầu riêng nào, dù nhỏ hay lớn, đất luôn tồn tại sự khác biệt theo từng vị trí. Có nơi đất tơi, thoáng khí; có nơi đất nén chặt; có nơi tầng canh tác chỉ sâu 20–30 cm; có nơi tích tụ phèn hoặc mặn nhẹ; có nơi rễ gặp lớp đá ong hoặc lớp đất sét khó thấm. Những sự khác biệt này khiến cây trong vườn không sinh trưởng đồng đều.
Nếu vị trí đó pH thấp hơn mức chung, ví dụ pH 4.0–4.5, thì các nguyên tố như P, Ca, Mg, Mo bị khóa lại, trong khi Fe và Al tăng cao gây độc rễ. Rễ bị chậm phát triển, cây dễ vàng lá. Nếu pH quá cao cũng gây khóa vi lượng Bo, Zn, Fe khiến đọt non mất màu xanh đặc trưng.
Đất nén chặt cũng là vấn đề lớn. Rễ sầu riêng cần oxy liên tục, nếu nền đất nén – đặc biệt là đất gò lâu năm – thì rễ không phát triển, kéo theo đọt non vàng, lá mất sắc bóng.
Một nguyên nhân nữa thường bị bỏ qua là nước ngầm di chuyển. Có những góc vườn dù cao nhưng dưới sâu có mạch nước chảy ngang, làm đất luôn ẩm úng ở tầng 20–40 cm, khiến rễ tơ bị nghẹt và thối nhẹ. Điều này giải thích vì sao có những cây cạnh mương rất khỏe, nhưng một cây trong giữa vườn lại vàng lá, không đọt.
Tóm lại: đất không đồng nhất → rễ yếu cục bộ → đọt vàng cục bộ, dù kỹ thuật bón phân hoàn toàn giống nhau.
Thiếu vi lượng cục bộ: Bo, Zn, Mg, S, Fe – nguyên nhân phổ biến khiến đọt vàng
Nhiều nhà vườn nghĩ rằng đã bón phân NPK đầy đủ thì cây sẽ không thiếu chất. Tuy nhiên, thiếu vi lượng lại là nguyên nhân rất thường gặp và thường chỉ biểu hiện ở một số cây.
Bo giúp liên kết tế bào, chuyển hóa đường và giúp đọt non cứng cáp. Khi thiếu Bo, đọt vàng nhạt, lá mỏng và dễ cong.
Zn (kẽm) giúp tổng hợp auxin – hormone sinh trưởng điều khiển sự dài ra của đọt. Cây thiếu Zn sẽ bung đọt kém, lá nhỏ và vàng.
Mg là thành phần trung tâm của phân tử diệp lục. Thiếu Mg làm lá mất màu xanh, vàng từ mép hoặc giữa gân lá.
S (lưu huỳnh) tham gia vào cấu trúc protein, thiếu S làm màu lá nhạt toàn phần, dễ nhầm với thiếu N nhưng ở đọt non biểu hiện mạnh hơn.
Fe (sắt) tham gia vào quá trình tạo diệp lục mới. Thiếu Fe làm lá non vàng nhưng gân lá vẫn xanh, xảy ra nhiều khi rễ bị úng hoặc đất pH cao.
Một điều quan trọng là ngay cả khi nhà vườn phun vi lượng đều đặn, nhưng cây có rễ yếu hoặc đất cục bộ có pH bất thường thì những vi lượng này không được hấp thu, dẫn đến biểu hiện thiếu chỉ ở vài cây.
Stress thời tiết: nắng nóng – mưa dội – lạnh đột ngột làm rối loạn sinh lý đọt non
Sầu riêng rất nhạy với sự thay đổi thời tiết. Chỉ một đợt mưa lớn sau nhiều ngày nắng nóng cũng có thể làm đọt non chuyển vàng, nhất là trong giai đoạn vừa nhú đọt. Tương tự, nhiệt độ giảm mạnh ban đêm làm giảm hoạt động của rễ, khiến đọt non thiếu dinh dưỡng tạm thời, dẫn đến lá thiếu diệp lục trong 3–7 ngày.
Khi gặp mưa nhiều, đất vùng rễ dễ rơi vào trạng thái yếm khí, khiến quá trình xả phèn – giải phóng kim loại nặng xảy ra mạnh hơn, làm rễ bị ngộ độc và suy yếu tức thì. Điều này giải thích vì sao sau mưa lớn, một vài cây vàng lá dù chăm sóc giống nhau.
Ngoài ra, nếu trong giai đoạn bung đọt mà gặp gió mạnh, lá dễ bị mất nước đột ngột, dẫn đến rối loạn áp suất thẩm thấu trong tế bào và gây vàng lá sinh lý.
Sự khác biệt về tuổi cây, sức cây và khả năng phục hồi sau vụ trước
Nếu vườn vừa qua vụ cho trái nặng, các cây gánh trái nhiều sẽ mất sức, bộ rễ suy giảm, khả năng tái tạo đọt yếu hơn so với cây ít trái. Khi bước vào đợt đọt mới, những cây này dễ vàng lá và già chậm, dù được chăm sóc hoàn toàn giống nhau.
Một số cây phát triển nhanh về tán nhưng bộ rễ chưa kịp mở rộng cũng sẽ bị thiếu dinh dưỡng tạm thời dẫn đến vàng đọt vòng đầu.
Ngoài ra, cây con ghép từ nhiều nguồn khác nhau, hoặc giống ghép chưa đồng đều về sinh lý cũng khiến sự phát triển đọt giữa các cây không giống nhau.
Tồn dư phân bón hoặc muối trong đất gây ức chế hấp thu dinh dưỡng
Nếu nhà vườn bón phân hóa học liều cao trong thời gian dài, hoặc dùng phân gốc không tan hết trong mùa khô, đến lúc mưa xuống các chất muối tích tụ hòa tan gây “sốc muối”. Khi nồng độ muối trong vùng rễ tăng, nước sẽ bị rút ngược ra khỏi rễ, làm rễ tơ bị cháy, từ đó cây vàng lá cục bộ.
Nồng độ muối cao cũng khiến Ca, Mg, Zn và Fe bị đối kháng, khiến cây thiếu dinh dưỡng dù phân có sẵn trong đất.
Một vài cây ở vị trí trũng hoặc chân đất có kết cấu giữ muối mạnh sẽ bị nặng hơn những cây còn lại.
Rễ sầu riêng bị cháy do bón phân hóa học giai đoạn mang trái
Thiếu oxy ở vùng rễ: nguyên nhân âm thầm gây vàng lá kéo dài
Rễ sầu riêng hô hấp mạnh, cần oxy liên tục. Khi đất bị ẩm ướt kéo dài, dù không ngập, thì oxy trong đất giảm mạnh. Rễ tơ không thể hô hấp, dẫn đến việc chuyển hóa dinh dưỡng bị đình trệ. Đọt non khi đó thiếu năng lượng để tổng hợp diệp lục nên vàng nhạt, già chậm.
Thiếu oxy cũng kích hoạt quá trình phân hủy yếm khí, tạo ra các chất độc như H2S và Fe2+ gây cháy rễ. Một số cây nằm đúng vị trí đất kém thoát nước sẽ biểu hiện vàng đọt trước.
Sự phát triển không đồng đều tự nhiên giữa từng cây
Ngay cả trong điều kiện lý tưởng nhất, cây trồng vẫn không thể đồng đều tuyệt đối. Do sự khác biệt về:
– Cấu trúc rễ tiềm ẩn từ giai đoạn cây giống
– Tính trạng di truyền
– Lịch sử sinh trưởng từng năm
– Mức độ tán che bóng
– Mức độ nhận ánh sáng
– Vi sinh vật vùng rễ
nên sẽ có cây mạnh – cây yếu. Những cây yếu sẽ vàng lá khi chuyển đọt, còn cây mạnh vẫn xanh tốt. Đây là quy luật tự nhiên.
Dù nhà vườn đã thực hiện kỹ thuật rất chuẩn, nhưng việc một số cây sầu riêng trong vườn bị vàng đọt, lá non không xanh hoặc lá già chậm là hiện tượng sinh lý hoàn toàn có thể xảy ra. Nguyên nhân chủ yếu không nằm ở phân bón hay thuốc xịt, mà đến từ các yếu tố ngầm bên trong: bộ rễ yếu, đất không đồng nhất, thiếu vi lượng, bệnh hại nhẹ, thời tiết biến động, đối kháng dinh dưỡng và sự khác biệt tự nhiên giữa các cây.
Thiên Nông 689 xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý bà con đã luôn tin tưởng và đồng hành trong suốt thời gian qua.
Mỗi vườn cây đều có điều kiện đất đai, thời tiết và cách chăm sóc khác nhau, vì vậy để đạt hiệu quả cao nhất, bà con nên liên hệ trực tiếp với đội ngũ kỹ thuật Thiên Nông 689 để được hướng dẫn cụ thể, đúng tình trạng của vườn mình.
THIÊN NÔNG 689 HỖ TRỢ KỸ THUẬT MIỄN PHÍ TOÀN QUỐC
Mọi thắc mắc, bà con vui lòng liên hệ:
☎️ 0785.888.689
🅾️ YouTube: THIÊN NÔNG 689
📮 Email: kythuatthiennong689@gmail.com
🎶 Tiktok: @ctycpxnkthiennong689
THIÊN NÔNG 689 TẬN TÂM – CHẤT LƯỢNG
