ĐIỂM NGHẼN KHÔNG AI NGỜ TỚI

Từ giữa năm 2024 đến nay, người trồng sầu riêng cả nước đứng ngồi không yên. Không phải vì giá cả, không phải vì thiếu mã số vùng trồng hay giấy tờ xuất khẩu, mà là vì một lý do rất lạ: sầu riêng bị “kẹt cửa khẩu” vì dư lượng cadimi. Trong khi nông dân đang mong chờ từng chuyến xe “thông quan” sang Trung Quốc, thì phía bạn kiểm tra thấy hàm lượng cadimi vượt mức cho phép – thế là trả hàng hoặc giữ lại kiểm tra tiếp, gây thiệt hại lớn.

Nhưng… cadimi là gì? Nó từ đâu ra? Có phải bà con mình cố tình “cho vào” không? Và làm cách nào để tránh lặp lại sai lầm này?

Đây là câu chuyện không chỉ của một người làm vườn, mà là mối lo chung của cả ngành sầu riêng Việt Nam. Hôm nay, mời quý nhà vườn cùng Thiên Nông 689 tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này nhé

CADIMI LÀ GÌ – VÌ SAO MỘT CHẤT NHỎ LẠI GÂY HẬU QUẢ LỚN?

1. Cadimi – một kim loại nặng độc hại

Cadimi (ký hiệu hóa học Cd) là một nguyên tố kim loại nặng có mặt tự nhiên trong vỏ trái đất. Nó thường đi kèm trong các mỏ khai thác quặng như kẽm, chì, đồng… Dù hàm lượng tự nhiên trong đất rất thấp, nhưng khi bị tích lũy nhiều – đặc biệt là qua nguồn nước, đất hoặc phân bón – cadimi trở thành một trong những chất gây ô nhiễm nguy hiểm hàng đầu trong nông nghiệp.

2. Vì sao cadimi lại bị cấm trong thực phẩm?

Cadimi có thể xâm nhập vào cơ thể người qua đường tiêu hóa (ăn, uống), và có tính tích lũy sinh học cao – nghĩa là khi đã vào cơ thể, nó sẽ ở đó rất lâu, rất khó đào thải. Tác hại bao gồm:
• Gây tổn thương gan, thận
• Làm giòn xương, tăng nguy cơ gãy xương
• Là chất gây ung thư được WHO cảnh báo
• Ảnh hưởng hệ miễn dịch và nội tiết

Vì vậy, các tổ chức quốc tế như FAO, WHO và các quốc gia lớn đều đưa ra ngưỡng giới hạn rất thấp cho cadimi trong thực phẩm. Ví dụ, Trung Quốc quy định tối đa 0.05 mg/kg cadimi trong trái cây tươi.

 CADIMI XÂM NHẬP VÀO TRÁI SẦU RIÊNG BẰNG CÁCH NÀO?

Không giống như thuốc trừ sâu có thể nhìn thấy, cadimi là “chất lạ” đối với nông dân. Nó không được cố ý đưa vào cây trồng, nhưng vẫn có thể xâm nhập qua 3 con đường phổ biến:

1. Đất canh tác bị ô nhiễm cadimi

Ở một số vùng, đất nông nghiệp bị ô nhiễm cadimi tự nhiên do địa chất chứa quặng khoáng. Ngoài ra, một số vùng đã sử dụng lâu dài các loại phân lân hoặc phân vô cơ kém chất lượng, cũng làm cadimi tích tụ theo thời gian. Đất nhiễm phèn nặng cũng khiến cây dễ hút cadimi hơn bình thường.

2. Nguồn nước tưới bị ô nhiễm

Cadimi có thể xuất hiện trong nước tưới do:
• Nước thải từ khu công nghiệp, khai khoáng
• Sông, suối nhiễm kim loại nặng
• Sử dụng nước bề mặt không qua kiểm tra

Nếu bà con dùng nước giếng, nước ao hồ chưa xét nghiệm, khả năng cây sầu riêng hấp thụ cadimi qua rễ là rất cao.

3. Phân bón chứa tạp chất cadimi

Một số loại phân bón, đặc biệt là phân lân tự nhiên hoặc phân NPK giá rẻ, có thể chứa cadimi như tạp chất. Khi bón thường xuyên, cadimi thấm vào đất và tích tụ theo thời gian. Do không nhìn thấy bằng mắt thường, bà con ít khi để ý đến mối nguy này.

III. VÌ SAO TRUNG QUỐC SIẾT CHẶT CADIMI TRONG SẦU RIÊNG?

1. Trung Quốc đang “nâng chuẩn” nông sản nhập khẩu

Trong 2 năm qua, Trung Quốc đã thay đổi chiến lược nhập khẩu nông sản: từ số lượng sang chất lượng. Họ yêu cầu:
• Có mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói
• Đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm
• Không tồn dư thuốc BVTV và kim loại nặng như cadimi, chì, thủy ngân

Với mặt hàng sầu riêng, Trung Quốc nhập khẩu rất nhiều nhưng cũng kiểm tra rất kỹ. Bởi đây là trái cây ăn trực tiếp, không qua nấu chín.

2. Các thiết bị kiểm tra cadimi ngày càng hiện đại

Tại cửa khẩu, lực lượng kiểm dịch Trung Quốc đã được trang bị máy quang phổ phát xạ, có thể kiểm tra nhanh cadimi trong vài phút. Chỉ cần một lô hàng có mẫu vượt ngưỡng, toàn bộ lô có thể bị trả về hoặc giữ lại, khiến thời gian thông quan kéo dài, chất lượng trái cây giảm, và chi phí tăng.

HẬU QUẢ KHI BỊ DƯ CADIMI

Nếu trái sầu riêng có cadimi vượt ngưỡng, bà con và doanh nghiệp có thể gặp:

1. Bị trả hàng – thiệt hại kinh tế

Mỗi container sầu riêng trị giá hàng trăm triệu đồng. Bị trả về nghĩa là:
• Mất chi phí vận chuyển, kiểm dịch
• Phải xử lý hàng tồn, hoặc bán giá rẻ nội địa
• Gây áp lực tâm lý cho bà con và đơn vị thu mua

2. Ảnh hưởng uy tín vùng trồng

Nếu mã số vùng trồng nào đó bị phát hiện vi phạm, có thể bị rút mã số tạm thời. Việc này ảnh hưởng đến toàn bộ người dân trong vùng.

3. Đưa vào danh sách “kiểm soát đặc biệt”

Doanh nghiệp hoặc vùng trồng bị phát hiện vi phạm sẽ bị kiểm tra kỹ hơn ở các lô sau. Điều này làm tăng chi phí và kéo dài thời gian thông quan.

GIẢI PHÁP GIẢM RỦI RO CADIMI TRONG SẦU RIÊNG

1. Xét nghiệm đất và nước định kỳ
• Mỗi năm nên gửi mẫu đất, nước đi kiểm tra kim loại nặng, đặc biệt là cadimi.
• Nếu phát hiện ô nhiễm, chuyển sang nguồn nước khác hoặc xử lý đất bằng vôi nông nghiệp, canxi silicat.

2. Sử dụng phân bón đạt chuẩn
• Chọn phân bón từ các nhà máy uy tín, có chứng nhận kiểm định kim loại nặng.
• Tránh sử dụng phân trôi nổi, không nhãn mác, nhất là các loại phân lân rẻ tiền.

3. Tăng chất hữu cơ – vi sinh
• Bón phân chuồng ủ hoai, phân vi sinh, humic, acid amin, giúp cải tạo đất và làm giảm khả năng cây hấp thụ kim loại nặng.
• Vi sinh vật có lợi giúp cố định cadimi, làm giảm độc lực của kim loại trong đất.

4. Quản lý pH đất chặt chẽ
• pH thấp (đất chua) khiến cây hấp thu cadimi nhiều hơn.
• Cần giữ pH đất trong khoảng 5.5 – 6.5 để giảm rủi ro.

5. Chủ động tham gia chuỗi liên kết
• Tham gia hợp tác xã, tổ liên kết sản xuất có kỹ sư hỗ trợ.
• Có bộ tiêu chuẩn rõ ràng, hỗ trợ xét nghiệm, phân tích đất, nước.
• Được hỗ trợ kiểm soát đầu vào (phân bón, nước tưới, thuốc BVTV).

VI. THỰC TẾ: ĐÃ CÓ VÙNG TRỒNG KIỂM SOÁT ĐƯỢC CADIMI

Tại một số vùng như Đắk Lắk, Lâm Đồng, Tiền Giang, các doanh nghiệp xuất khẩu đã bắt đầu xét nghiệm cadimi ngay từ đầu vụ. Nhờ vậy:
• Có kế hoạch điều chỉnh nguồn nước tưới, loại phân sử dụng.
• Bà con được hướng dẫn kỹ thuật cải tạo đất, tăng cường hữu cơ.
• Các mẫu sầu riêng đạt chuẩn an toàn ngay từ khâu thu hoạch.

Đây là bằng chứng rõ ràng cho thấy: nếu hiểu đúng – làm đúng, cadimi không phải là mối đe dọa.

ĐỪNG ĐỂ CADIMI CẢN TRỞ CƠ HỘI VÀNG CỦA SẦU RIÊNG VIỆT NAM

Sầu riêng đang là “vàng xanh” của nhiều địa phương. Trung Quốc, với thị trường hơn 1.4 tỷ dân, là cánh cửa lớn. Nhưng đi kèm cơ hội là rào cản kỹ thuật mà bà con mình cần vượt qua – trong đó cadimi là một rào cản mới và thầm lặng.

Chỉ một tạp chất nhỏ, nhưng nếu không kiểm soát, có thể làm trật bánh cả một mùa vụ.

Cây sầu riêng phải mất từ 4–5 năm để cho trái, nhưng chỉ cần một kết quả kiểm tra không đạt, toàn bộ công sức của bà con có thể bị mất trắng.

“Chất gì mà khiến trái sầu riêng bị vướng cửa Trung Quốc?” – giờ đây chúng ta biết đó là cadimi, một chất tưởng chừng xa lạ nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai cây trái Việt Nam.

Hành trình đi ra thế giới của nông sản Việt Nam không chỉ cần trái to – mẫu mã đẹp, mà còn cần sự an toàn, minh bạch từ đất – nước – phân bón – quy trình chăm sóc.

Muốn xuất khẩu bền vững, mỗi người làm vườn cần trở thành người sản xuất có hiểu biết. Và việc kiểm soát cadimi ngay từ hôm nay là điều bắt buộc phải làm, để tránh “vướng cửa” vào ngày mai.

THIÊN NÔNG 689 HỖ TRỢ KỸ THUẬT MIỄN PHÍ TRÊN TOÀN QUỐC
MỌI THẮC MẮC BÀ CON LIÊN HỆ
☎️ 0785.888.689
🅾️ YouTUBE: THIÊN NÔNG 689 http://www.youtube.com/@thiennong689-tuvankythuatc8
📮 kythuatthiennong689@gmail.com
THIÊN NÔNG 689 TẬN TÂM- CHẤT LƯỢNG
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN !!!