Trong sản xuất nông nghiệp, thuốc trừ sâu đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sâu bệnh, bảo vệ mùa màng, giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, không phải loại thuốc trừ sâu nào cũng an toàn cho người sử dụng, người tiêu dùng và môi trường. Ở Việt Nam, một số loại thuốc trừ sâu đã bị cơ quan chức năng cấm sử dụng bởi độc tính cao, nguy hiểm lâu dài với sức khỏe con người và hệ sinh thái.

Mặc dù vậy, thực trạng sử dụng thuốc trừ sâu cấm vẫn diễn ra ở nhiều nơi do thiếu hiểu biết, khó kiểm soát và áp lực sâu bệnh. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng mà còn gây thiệt hại lớn cho giá trị nông sản xuất khẩu của Việt Nam. Hôm nay, mời quý nhà vườn cùng Thiên Nông 689 tìm hiểu thêm về vấn đề này nhé.

Thuốc trừ sâu cấm là gì? Vì sao bị cấm?

Thuốc trừ sâu cấm là những loại hóa chất được dùng trong nông nghiệp để diệt sâu bệnh, nhưng đã bị cơ quan quản lý nhà nước nghiêm cấm lưu hành và sử dụng vì mức độ nguy hiểm vượt quá ngưỡng cho phép. Các loại thuốc này thường chứa các hoạt chất độc hại với con người và môi trường, dễ gây ô nhiễm lâu dài, tích tụ trong đất, nước và sản phẩm nông nghiệp.

Nguyên nhân thuốc bị cấm

Thuốc trừ sâu cấm là những loại hóa chất từng được sử dụng trong nông nghiệp để tiêu diệt sâu bệnh, nhưng đã bị cơ quan quản lý nhà nước (như Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn) hoặc các tổ chức quốc tế (như FAO, WHO) nghiêm cấm lưu hành và sử dụng do mức độ nguy hiểm vượt quá ngưỡng cho phép.

Các loại thuốc này thường chứa những hoạt chất cực độc, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người sử dụng mà còn tồn lưu lâu dài trong đất, nước và sản phẩm nông nghiệp, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và đe dọa an toàn thực phẩm.

Vì sao một loại thuốc trừ sâu lại bị cấm?

1. Độc tính cao đối với con người và sinh vật

Một số hoạt chất có thể gây ngộ độc cấp tính (ngay sau khi tiếp xúc) như buồn nôn, đau đầu, suy hô hấp hoặc ngộ độc mãn tính (tích lũy lâu dài trong cơ thể), gây suy gan, suy thận, ảnh hưởng hệ thần kinh hoặc gây biến đổi gen. Nhiều loại thuốc trừ sâu cấm đã được chứng minh là có khả năng gây ung thư hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.

2. Tồn dư lâu dài, khó phân hủy

Một số hoạt chất hóa học trong thuốc trừ sâu có cấu trúc bền vững, không bị phân hủy nhanh trong môi trường, dẫn đến tích tụ trong đất, nước, thực phẩm và cơ thể người tiêu dùng. Nguy cơ tồn dư vượt ngưỡng cho phép là lý do khiến nhiều nông sản bị trả về khi xuất khẩu.

3. Gây ô nhiễm và mất cân bằng sinh thái

Các loại thuốc có phổ tác dụng rộng, tiêu diệt không chỉ sâu hại mà còn giết luôn cả thiên địch, vi sinh vật có lợi và các loài côn trùng thụ phấn như ong. Hệ quả là đất bạc màu, hệ sinh thái bị phá vỡ, sâu bệnh dễ bùng phát trở lại mạnh hơn (hiện tượng kháng thuốc).

4. Rủi ro sức khỏe cộng đồng và an toàn thực phẩm

Khi nông sản mang dư lượng thuốc cấm vượt mức cho phép, người tiêu dùng trong và ngoài nước sẽ phải đối mặt với các nguy cơ mất an toàn thực phẩm, như rối loạn nội tiết, suy giảm miễn dịch, ung thư hoặc các bệnh mạn tính. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn gây mất niềm tin vào thương hiệu nông sản Việt Nam.

Một số thuốc trừ sâu cấm phổ biến ở Việt Nam

Methamidophos
Đây là một hoạt chất trừ sâu cực độc, từng được sử dụng rộng rãi trong trồng rau và cây ăn trái. Tuy nhiên, Methamidophos có độc tính cao, gây ngộ độc cấp tính nếu tiếp xúc qua da, hô hấp hoặc đường tiêu hóa.
Bị cấm sử dụng tại Việt Nam từ năm 2012.

Endosulfan
Thuộc nhóm thuốc trừ sâu có nguồn gốc hữu cơ clo, Endosulfan có khả năng tồn lưu lâu dài trong môi trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh, nội tiết và sinh sản của con người.
Đã bị đưa vào danh sách thuốc cấm do độc tính cao với cả người và môi trường.

Paraquat
Dù là thuốc diệt cỏ chứ không phải thuốc trừ sâu, nhưng Paraquat thường được dùng phổ biến trên đồng ruộng. Đây là loại thuốc có độc tính rất cao, gây tổn thương phổi không thể hồi phục nếu hít phải hoặc nuốt phải, thường dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Bị cấm lưu hành và sử dụng ở Việt Nam từ năm 2017.

Nhóm thuốc chứa các hoạt chất Aldrin, Dieldrin, Chlordane, Lindane…
Đây là các hoạt chất thuộc nhóm thuốc bảo vệ thực vật hữu cơ clo, từng phổ biến trong thế kỷ trước nhưng đã bị cấm tại hầu hết các quốc gia vì khả năng tích tụ sinh học, gây độc thần kinh, ung thư và ô nhiễm môi trường lâu dài.
Đều nằm trong danh mục cấm của Việt Nam và Công ước Stockholm về các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP).

Tại sao thuốc trừ sâu cấm vẫn được sử dụng?

Dù đã có các quy định nghiêm ngặt, thuốc trừ sâu cấm vẫn còn được dùng ở nhiều vùng quê, nguyên nhân chính gồm:

• Thiếu kiến thức và thông tin: Nông dân chưa được phổ biến đầy đủ kiến thức về danh mục thuốc cấm, cũng như hậu quả của việc sử dụng chúng.

• Giá thành rẻ: Thuốc trừ sâu cấm thường có giá rẻ hơn thuốc hợp pháp và dễ mua ở các chợ, khiến nông dân lựa chọn để tiết kiệm chi phí.

• Khó kiểm soát: Việc quản lý và kiểm tra thị trường thuốc trừ sâu còn lỏng lẻo, đặc biệt tại vùng sâu vùng xa.

• Áp lực sâu bệnh: Khi sâu bệnh gây hại mạnh, nông dân có xu hướng tìm thuốc mạnh hơn để tiêu diệt nhanh chóng mà không biết đó là thuốc cấm.

• Nguồn thuốc không rõ ràng: Thuốc giả, thuốc nhái pha trộn, thuốc không rõ nguồn gốc được bày bán tràn lan.

Cách nhận biết thuốc trừ sâu cấm và thuốc giả

Việc nhận biết thuốc trừ sâu cấm giúp nông dân tránh mua và sử dụng nhầm, góp phần bảo vệ sức khỏe và sản phẩm sạch:

• Tra cứu danh mục thuốc trừ sâu hợp pháp và cấm: Người nông dân cần thường xuyên cập nhật thông tin từ các cơ quan chuyên môn như Bộ NN&PTNT, Sở Nông nghiệp địa phương.

• Kiểm tra bao bì và nhãn mác: Thuốc chính hãng có đầy đủ thông tin về tên thuốc, thành phần hoạt chất, nhà sản xuất, hạn sử dụng, số đăng ký lưu hành rõ ràng.

• Tem chống hàng giả: Thuốc chính hãng thường có tem chống giả, tem bảo vệ do nhà nước cấp.

• Hình thức và màu sắc thuốc: Thuốc giả, thuốc cấm thường có bao bì sơ sài, chữ in mờ, màu sắc nhợt nhạt hoặc không đúng chuẩn.

• Mua ở địa chỉ uy tín: Tránh mua thuốc trôi nổi, không rõ nguồn gốc, chỉ mua tại các cửa hàng thuốc bảo vệ thực vật được cấp phép.

Giải pháp phòng tránh và thay thế thuốc trừ sâu cấm

Việc phòng tránh và thay thế thuốc trừ sâu cấm không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người nông dân và người tiêu dùng, mà còn góp phần bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng nông sản và giữ uy tín trên thị trường trong nước và quốc tế. Dưới đây là một số giải pháp thiết thực:

1. Tăng cường tuyên truyền, đào tạo cho nông dân

• Cơ quan quản lý phối hợp với địa phương tổ chức các khóa tập huấn, truyền thông về danh mục thuốc trừ sâu cấm, tác hại và cách nhận biết thuốc an toàn.

• Phổ biến kiến thức về quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), kỹ thuật sử dụng thuốc hợp lý và an toàn để giảm phụ thuộc vào thuốc hóa học.

• Sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng, tờ rơi, bảng tin để thông tin nhanh, rộng rãi đến người làm nông.

2. Ưu tiên sử dụng thuốc trừ sâu an toàn và thuốc sinh học

• Khuyến khích người nông dân sử dụng các loại thuốc trừ sâu có thành phần hoạt chất an toàn, ít độc hại, dễ phân hủy.

• Áp dụng các loại thuốc sinh học có nguồn gốc tự nhiên như chế phẩm vi sinh, chiết xuất thực vật, côn trùng thiên địch để kiểm soát sâu bệnh.

• Kết hợp các biện pháp sinh học, cơ học và canh tác phù hợp giúp cây trồng khỏe mạnh, tăng sức đề kháng với sâu bệnh.

3. Tăng cường kiểm soát, giám sát và xử lý nghiêm

• Cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng thuốc bảo vệ thực vật lưu hành trên thị trường, xử lý nghiêm các trường hợp buôn bán thuốc trừ sâu cấm hoặc thuốc giả, thuốc kém chất lượng.

• Thiết lập hệ thống thu hồi, xử lý thuốc trừ sâu cấm còn tồn đọng để tránh tái sử dụng và ô nhiễm môi trường.

• Khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia giám sát, phối hợp phát hiện và ngăn chặn hành vi vi phạm.

4. Áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất nông nghiệp sạch

• Khuyến khích nông dân áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP hoặc nông nghiệp hữu cơ để sản xuất nông sản an toàn, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật độc hại.

• Xây dựng chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ minh bạch, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chất lượng sản phẩm.

• Tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ mới giúp người nông dân nâng cao hiệu quả sản xuất bền vững.

Thuốc trừ sâu cấm là mối nguy hại lớn đối với sức khỏe người nông dân, người tiêu dùng, môi trường cũng như sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam. Việc nhận biết, loại bỏ và thay thế thuốc trừ sâu cấm bằng các giải pháp an toàn hơn không chỉ là trách nhiệm của người sản xuất mà còn là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, bao gồm cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp.

Hi vọng với những chia sẻ trên phần nào giúp quý bà con phần nào hiểu rõ hơn về thuốc trừ sâu cấm – mối nguy hại âm thầm nhưng rất nghiêm trọng đối với sức khỏe con người và môi trường. Qua đó, mỗi người sẽ có thêm kiến thức để phòng tránh, loại bỏ và thay thế bằng những giải pháp an toàn hơn trong sản xuất nông nghiệp.

Điều này không chỉ góp phần bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình, mà còn nâng cao chất lượng, giá trị và uy tín của nông sản Việt trên thị trường trong nước và quốc tế. Chúng ta cùng hy vọng ngành nông nghiệp Việt Nam sẽ phát triển bền vững, xanh sạch và ngày càng vững mạnh, nhờ những hành động thiết thực của mỗi người hôm nay.

THIÊN NÔNG 689 HỖ TRỢ KỸ THUẬT MIỄN PHÍ TRÊN TOÀN QUỐC
MỌI THẮC MẮC BÀ CON LIÊN HỆ
☎️ 0785.888.689
🅾️ YouTUBE: THIÊN NÔNG 689 http://www.youtube.com/@thiennong689-tuvankythuatc8
📮 kythuatthiennong689@gmail.com
THIÊN NÔNG 689 TẬN TÂM- CHẤT LƯỢNG
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN !!!