Sầu riêng (Durio zibethinus) không chỉ là “vua của các loại trái cây” về hương vị và giá trị thương phẩm, mà còn là một trong những cây ăn trái đem lại lợi nhuận cao cho nông dân Việt Nam, đặc biệt ở các vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ và Miền Tây. Tuy nhiên, giá trị kinh tế ấy đi kèm với thách thức không nhỏ: sầu riêng là cây rất nhạy cảm, dễ bị ảnh hưởng bởi sự mất cân bằng sinh lý, dinh dưỡng và điều kiện môi trường trong giai đoạn nuôi bông, xổ nhụy và đậu trái. Một lỗi nhỏ trong quản lý bộ lá, rễ – đất, dinh dưỡng hay bất kỳ yếu tố sinh lý nào cũng có thể làm tăng tỷ lệ rụng bông – trái non, gây giảm năng suất và chất lượng trái, dẫn đến thiệt hại kinh tế đáng kể.
Giai đoạn xổ nhụy và trái non thực sự là một trong những “thời điểm vàng” quyết định thành bại của mùa vụ: ở đây, sự cân bằng hormone, hiệu quả quang hợp của bộ lá, khả năng vận chuyển dinh dưỡng và vi lượng, cùng với sức khỏe rễ – đất và ảnh hưởng của các yếu tố ngoại cảnh, tất cả đều tương tác chặt chẽ. Hiểu rõ cơ chế sinh lý, dinh dưỡng và môi trường trong giai đoạn này không chỉ giúp nâng cao tỷ lệ đậu trái, kích thước và chất lượng trái, mà còn tạo nền tảng bền vững cho hiệu quả kinh tế lâu dài. Hôm nay, mời quý nhà vườn cùng Thiên Nông 689 tìm hiểu thêm về vấn đề này nhé.
BỘ LÁ VÀ HOẠT ĐỘNG QUANG HỢP
Lá già – nền tảng sinh lý cho bông và trái non
Bộ lá của sầu riêng đóng vai trò quan trọng trong quá trình quang hợp và tổng hợp các carbohydrate thiết yếu cho nhụy cái, ống phấn và trái non. Lá già với diện tích quang hợp lớn giúp sản xuất sucrose, glucose và các chất chuyển hóa quan trọng, vận chuyển tới cuống bông và trái non thông qua mạch libe.
Nghiên cứu sinh lý cây sầu riêng chỉ ra rằng, lá non tiêu thụ năng lượng để phát triển đọt, dẫn đến giảm lượng carbohydrate được phân phối tới cuống bông. Khi tỷ lệ lá già thấp, hoặc lá bị tổn thương bởi bệnh hại hoặc sâu bệnh, tỷ lệ đậu trái giảm đáng kể, có thể lên tới 40–60%. Do đó, bảo vệ bộ lá già và hạn chế phát triển đọt non trong giai đoạn xổ nhụy là yếu tố thiết yếu để nâng cao năng suất.
Tán lá thông thoáng và hiệu quả quang hợp
Tán lá dày đặc hoặc thiếu thông thoáng làm giảm khả năng chiếu sáng tới các lá bên trong, giảm quang hợp, làm hạn chế năng lượng cung cấp cho bông và trái non. Đồng thời, môi trường ẩm ướt trong tán tạo điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát triển, đặc biệt là các nấm gây hại nhụy và cuống bông (Botrytis, Alternaria).
Các mô hình nghiên cứu sinh lý cho thấy, tán lá thông thoáng giúp tăng sức sống của hạt phấn, kéo dài ống phấn hiệu quả và tăng tỷ lệ thụ tinh thành công. Việc cắt tỉa tán hợp lý, duy trì bộ lá khỏe mạnh và thông thoáng là một trong những biện pháp sinh lý quan trọng để tối ưu hóa tỷ lệ đậu trái.
DINH DƯỠNG – YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH CHẤT LƯỢNG BÔNG VÀ TRÁI NON
Bo (Boron)
Boron là nguyên tố vi lượng thiết yếu cho quá trình phát triển hoa, thụ phấn và đậu trái ở cây sầu riêng. Bo tham gia vào cấu trúc vách tế bào nhụy, ảnh hưởng tới tính dẻo dai của mô nhụy, tạo điều kiện cho ống phấn kéo dài, tăng khả năng thụ tinh.
Thiếu Bo gây ra nhụy khô, hạt phấn yếu, ống phấn ngắn, từ đó giảm tỷ lệ đậu trái, rụng bông và trái non. Thực nghiệm cho thấy, cây được bổ sung Bo định kỳ trong giai đoạn xổ nhụy có tỷ lệ trái đậu cao hơn 30–40% so với cây thiếu Bo. Phương pháp bổ sung Bo thường là phun qua lá kết hợp bón gốc, đảm bảo nồng độ Bo trong mô nhụy đạt tối ưu.
Kẽm (Zn)
Kẽm là yếu tố vi lượng tham gia vào hoạt động của enzyme điều tiết hormone auxin và các enzym liên quan đến phân chia tế bào. Zn đóng vai trò quan trọng trong phát triển hạt phấn, tăng cường sự phân chia tế bào trái non, giúp trái lớn nhanh và đồng đều. Thiếu Zn sẽ làm chậm quá trình phân chia tế bào, làm trái nhỏ, biến dạng và tăng rụng trái non.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng, bổ sung Zn đầy đủ trong giai đoạn xổ nhụy có thể tăng chiều dài ống phấn, giảm tỷ lệ rụng bông từ 15–25%, đồng thời cải thiện chất lượng trái.
Canxi (Ca)
Canxi là thành phần cấu tạo quan trọng của vách tế bào và màng tế bào, đặc biệt là mô cuống và trái non. Ca giúp củng cố cuống trái, hạn chế thối và mềm nhũn, đồng thời tham gia vào tín hiệu nội bào điều hòa sự phân chia tế bào trong trái non. Thiếu Ca dẫn đến cuống yếu, trái dễ bị rụng sinh lý hoặc tấn công bởi nấm bệnh.
Phương pháp bổ sung Ca thường là phun qua lá trong tuần đầu sau khi trái đậu, đảm bảo mô cuống và trái non hấp thu đủ Ca, tăng sức chống chịu với điều kiện môi trường bất lợi.
ĐẤT – RỄ – MÔI TRƯỜNG
Độ ẩm và thoáng khí của đất
Đất sầu riêng cần giữ khô ẩm ổn định và thông thoáng, không úng hoặc quá khô bề mặt. Độ ẩm tối ưu duy trì hoạt động rễ và khả năng hấp thu các ion dinh dưỡng thiết yếu như Ca, Bo, Zn, P, K. Quá khô sẽ gây sốc rễ, giảm hấp thu dinh dưỡng, tăng tỷ lệ rụng trái. Quá ẩm hoặc tưới ồ ạt gây thiếu oxy cho rễ, thúc đẩy phát triển nấm bệnh đồng thời gây ra hiện tượng buông lóng nếu để cây hấp thụ quá nhiều nước.
Đất lý tưởng cho sầu riêng có pH 5,5–6,5, giàu mùn, thoát nước tốt. Đất chua quá làm hạn chế hấp thu Ca, Mg, Bo, Zn. Đất kiềm hoặc nặng kết cấu cứng cũng ảnh hưởng đến hoạt động rễ và khả năng vận chuyển nước – dinh dưỡng,.
YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG VÀ THỜI TIẾT
NẤM BỆNH VÀ KIỂM SOÁT
Các nấm gây hại chủ yếu trong giai đoạn xổ nhụy – trái non: Phytophthora, Botrytis, Alternaria, Rhizoctonia. Chúng xâm nhập mô nhụy và cuống trái, tiết enzyme phân giải cellulose và pectin, làm cuống mềm, trái non rụng hoặc thối.
Biện pháp kiểm soát:
-
Duy trì tán thông thoáng: hạn chế độ ẩm trong tán, giảm nguy cơ phát triển nấm.
-
Rễ khỏe – bón phân cân đối: tăng sức đề kháng của mô cuống và trái non.
Các nghiên cứu cho thấy, kết hợp các biện pháp trên có thể giảm rụng trái non từ 30–50%, đồng thời cải thiện chất lượng trái.
Giai đoạn nuôi bông – xổ nhụy – trái non không chỉ quyết định tỷ lệ đậu trái, kích thước và chất lượng trái sầu riêng, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế cả mùa vụ. Việc đảm bảo bộ lá khỏe, dinh dưỡng đầy đủ, rễ và đất lý tưởng, cùng với kiểm soát thời tiết và nấm bệnh, là những yếu tố tồn tại song song giữa khoa học và thực tiễn.
Áp dụng đúng các nguyên tắc này không chỉ giúp cây sầu riêng đậu trái đều, trái tròn, lớn nhanh, mà còn giảm rủi ro thất thu, tiết kiệm chi phí chăm sóc, đồng thời nâng cao chất lượng trái, đáp ứng yêu cầu thị trường nội địa lẫn xuất khẩu.
Nói cách khác, mỗi giai đoạn xổ nhụy và trái non là cơ hội vàng để nhà vườn “đặt nền móng” cho mùa vụ thành công. Việc hiểu và vận dụng khoa học sinh lý – dinh dưỡng một cách bài bản chính là chìa khóa biến nỗ lực chăm sóc thành năng suất và lợi nhuận thực sự, đồng thời góp phần nâng cao uy tín nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Thiên Nông 689 xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý bà con đã luôn tin tưởng và đồng hành trong suốt thời gian qua.
Mỗi vườn cây đều có điều kiện đất đai, thời tiết và cách chăm sóc khác nhau, vì vậy để đạt hiệu quả cao nhất, bà con nên liên hệ trực tiếp với đội ngũ kỹ thuật Thiên Nông 689 để được hướng dẫn cụ thể, đúng tình trạng của vườn mình.
THIÊN NÔNG 689 HỖ TRỢ KỸ THUẬT MIỄN PHÍ TOÀN QUỐC
Mọi thắc mắc, bà con vui lòng liên hệ:
☎️ 0785.888.689
🅾️ YouTube: THIÊN NÔNG 689
📮 Email: kythuatthiennong689@gmail.com
🎶 Tiktok: @ctycpxnkthiennong689
THIÊN NÔNG 689 TẬN TÂM – CHẤT LƯỢNG
