Trong kỹ thuật canh tác sầu riêng, đa số bà con thường chú ý đến bộ lá, bộ tán và giai đoạn mang trái, trong khi phần quyết định sức khỏe tổng thể của cả cây lại nằm dưới mặt đất – bộ rễ. Một cây sầu riêng khỏe hay yếu, phát triển bền hay suy kiệt, cho năng suất ổn định hay thất thường đều phụ thuộc phần lớn vào chất lượng và mật độ của hệ rễ. Bởi vậy, trong nông nghiệp hiện đại, quản lý bộ rễ được xem là nền tảng số một để tạo ra một vườn sầu riêng phát triển cân bằng, chống chịu tốt và ổn định sản lượng.

Vai trò cốt lõi của bộ rễ đối với cây sầu riêng

 Rễ là cơ quan hấp thụ dinh dưỡng và nước

Rễ là nơi đầu tiên tiếp xúc với môi trường đất. Nhờ quá trình sinh trưởng liên tục, rễ tạo ra lượng lớn lông hút li ti, giúp tăng đáng kể bề mặt tiếp xúc giữa rễ và đất. Lông hút hoạt động như các “cửa sổ trao đổi” hấp thu ion khoáng, oxy và nước. Càng nhiều lông hút, tốc độ hấp thu dinh dưỡng càng cao. Đối với cây sầu riêng – một trong những cây ăn quả có mức tiêu thụ dinh dưỡng lớn – thì việc duy trì một hệ rễ tơ dày đặc, phân bố rộng là điều kiện tối quan trọng để giúp cây phát triển khỏe, ra đọt mạnh và mang trái ổn định qua nhiều năm.

Bộ rễ quyết định quá trình vận chuyển chất lên nuôi các bộ phận trên cây

Sau khi hấp thu chất dinh dưỡng, rễ vận chuyển các khoáng, vi lượng, nước và oxy lên lá. Tại đây, lá tiến hành quang hợp và tạo ra tinh bột, đường cùng các hợp chất hữu cơ khác. Những hợp chất hữu cơ này lại được phân bổ ngược về rễ, thân, trái và các mầm non để nuôi lớn toàn bộ hệ thống. Do đó có thể nói: rễ khỏe giúp lá khỏe – lá khỏe lại giúp rễ phát triển. Nếu một trong hai yếu tố này suy yếu, cây sẽ mất cân bằng và phát triển kém ngay lập tức.

 Bộ rễ giúp cây đứng vững, chống đổ ngã trong điều kiện thời tiết bất lợi

Sầu riêng có bộ tán rộng, thân gỗ cao nên rất dễ bị ảnh hưởng khi mưa lớn, gió giật hoặc đất bị trơn trượt. Bộ rễ khỏe, cắm sâu và lan rộng giúp cây đứng vững, hạn chế đổ gãy – một rủi ro thiệt hại rất lớn trên sầu riêng trưởng thành. Vì vậy việc cải tạo đất, thoát nước tốt và giúp rễ phát triển mạnh ngay từ giai đoạn trồng là “bảo hiểm sinh học” cần thiết cho toàn bộ vòng đời của cây.

Bộ rễ là nơi dự trữ dinh dưỡng cho cây

Rễ không chỉ hấp thu mà còn tích trữ đường, tinh bột, axit amin và các hợp chất quan trọng. Nhờ nguồn dự trữ này, cây có thể:

• Vượt qua mùa khô kéo dài.

• Hồi phục sau mưa bão.

• Đảm bảo nuôi trái trong giai đoạn hao năng lượng.

• Duy trì đợt phát lộc mới.

Nếu bộ rễ bị tổn thương hoặc thiếu dưỡng, cây nhanh chóng mất khả năng dự trữ và thể hiện rõ ở việc đọt ra yếu, lá nhỏ, trái dễ bị sượng, méo hoặc rụng.

Rễ tổng hợp hormone Cytokinin – “chìa khóa” của sự sinh trưởng

Ít bà con biết rằng rễ chính là nơi tạo ra Cytokinin, một trong những hormone quan trọng nhất của cây. Cytokinin có vai trò:

• Kích thích mầm ngủ bật dậy.

• Hỗ trợ cây ra đọt đồng loạt.

• Duy trì màu xanh và độ dày của lá.

• Cân bằng với Auxin (trên đỉnh ngọn) để giúp cây phát triển hài hòa.

Điều đó đồng nghĩa: rễ càng khỏe – cây càng dễ bật đọt – tán càng dày – mầm hoa càng mạnh.

 Dấu hiệu của một bộ rễ khỏe ở cây sầu riêng

Rễ nằm dưới đất nhưng vẫn có nhiều dấu hiệu để bà con quan sát và đánh giá sức khỏe bộ rễ.

Nhiều rễ tơ, đầu rễ trắng

Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất. Rễ tơ trắng chứng tỏ:

• Rễ mới mọc.

• Môi trường đất sạch, không bị nấm bệnh tấn công.

• Đất tơi xốp, giàu hữu cơ.

Càng nhiều rễ tơ, cây càng dễ hấp thu dinh dưỡng.

Rễ bên trồi lên mặt đất và có màu hồng nhạt đến vàng hồng

Đây là đặc điểm đặc trưng trên những vườn sầu riêng có đất khỏe. Những rễ này vừa cung cấp dưỡng vừa cho biết:

• Đất thông thoáng, nhiều oxy.

• Vi sinh vật có lợi hoạt động mạnh.

• Rễ cái và rễ nhánh đều phát triển tốt.

Nếu rễ chuyển sang màu nâu đậm, đen hoặc khô nứt thì khả năng cao đang bị nấm đất hoặc úng nước.

 Các biện pháp giúp cây sầu riêng phát triển bộ rễ khỏe mạnh

Vệ sinh vườn sau thu hoạch

Sau mỗi vụ, cây thường suy kiệt. Bà con nên:

• Cắt bỏ cành sâu bệnh.

• Thu gom lá rụng.

• Dọn sạch tàn dư cây trồng.

Những việc này giúp giảm nguồn nấm nguy hiểm như Rhizoctonia, Fusarium, Phytophthora – các tác nhân gây chết rễ và thối gốc.

Bón vôi cải tạo đất và điều chỉnh pH

Vôi giúp:

• Khử trùng đất.

• Nâng pH về mức phù hợp (5,5–6,5).

• Giảm độ chua và hạn chế kim loại nặng gây độc rễ.

• Làm tơi đất và giúp rễ dễ dàng lan rộng.

Đặc biệt sau mùa mưa hoặc khi bón nhiều phân đạm, đất thường bị chua, rễ dễ yếu; vôi giúp cân bằng trở lại.

Bổ sung Trichoderma kết hợp phân chuồng hoai mục

Vào đầu và cuối mùa mưa, nên bón Trichoderma hoặc các chủng vi sinh. Vi sinh có lợi giúp:

• Phân giải chất hữu cơ nhanh.

• Tạo kháng sinh tự nhiên chống nấm bệnh.

• Tăng mật độ rễ tơ đáng kể.

Kết hợp phân chuồng hoai mục giúp cải thiện cấu trúc đất, giữ ẩm và cung cấp dinh dưỡng nền bền vững.

 Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ theo nguyên tắc 4 đúng

Khi dinh dưỡng quá mạnh, quá lệch hoặc bón sai thời điểm sẽ làm rễ cháy, thối hoặc thậm chí chết hàng loạt. Vì vậy phải:

• Đúng loại: ưu tiên humic, trung lượng, vi lượng, phân hữu cơ.

• Đúng liều: không lạm dụng đạm, không phun/hòa phân vượt khuyến cáo.

• Đúng lúc: thúc rễ sau thu hoạch, sau ra đọt hoặc khi cây thiếu dinh dưỡng.

• Đúng cách: rải đều, tưới rộng tán, không đổ sát gốc.

 Làm cỏ, xới xáo mùa khô – thoát nước mùa mưa

Mùa khô:

• Xới nhẹ mặt đất giúp oxy thấm vào vùng rễ.

• Phá váng đất để rễ tơ phát triển tốt.

Mùa mưa:

• Tạo mương thoát nước nhanh.

• Tránh để nước đọng quanh gốc – điều kiện dẫn đến chết rễ hàng loạt.

 Theo dõi sâu bệnh định kỳ

Mùa khô: rầy, rệp, bọ trĩ làm lá suy yếu → rễ thiếu nguồn dinh dưỡng ngược lại.
Mùa mưa: nấm Phytophthora, Fusarium, Pythium gây thối rễ cực nhanh.
Bà con cần tiến hành phun phòng định kỳ và giữ tán thông thoáng để giảm nấm bệnh.

Giữ bộ lá khỏe để rễ phát triển tối đa

Rễ muốn phát triển mạnh thì cần nguồn đường từ lá. Lá khỏe thì rễ mới khỏe, vì vậy:

• Không để lá bị rầy rệp tấn công.

• Phòng sâu ăn lá.

• Giữ tán thông thoáng.

Nếu lá suy giảm diện tích quang hợp, rễ sẽ rụng tơ và suy yếu rất nhanh.

Bộ rễ chính là nền tảng tạo nên sức khỏe tổng thể của cây sầu riêng. Một hệ rễ khỏe mạnh quyết định cây có ra đọt đồng loạt được hay không, nuôi trái tốt hay không, chống chịu mưa gió – nấm bệnh đến mức nào và có thể sống bền 20–30 năm hay chỉ vài vụ. Bà con muốn có vườn sầu riêng xanh mạnh, năng suất ổn định thì điều đầu tiên phải làm là chăm đúng cho bộ rễ: cải tạo đất, thoát nước tốt, dùng phân hữu cơ – humic, duy trì bộ lá khỏe và phòng nấm bệnh kịp thời. Khi rễ khỏe, mọi giai đoạn còn lại của cây – từ ra đọt, tạo mầm hoa đến nuôi trái – đều trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn rất nhiều.

THIÊN NÔNG 689 HỖ TRỢ KỸ THUẬT MIỄN PHÍ TRÊN TOÀN QUỐC
MỌI THẮC MẮC BÀ CON LIÊN HỆ
☎️ 0785.888.689
🅾️ YouTUBE: THIÊN NÔNG 689 http://www.youtube.com/@thiennong689-tuvankythuatc8
📮 kythuatthiennong689@gmail.com
THIÊN NÔNG 689 TẬN TÂM- CHẤT LƯỢNG
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN !!!